درمان فشار خون و روش های کنترل آن
فشار خون بالا یکی از شایعترین مشکلات مزمن در سراسر جهان است که در صورت عدم کنترل منجر به بیماریهای قلبی–عروقی، سکته مغزی، نارسایی کلیه و سایر عوارض جدی میشود. از آنجا که این بیماری اغلب بدون علامت پیشرفت میکند، به آن قاتل خاموش هم گفته میشود. خوشبختانه با تغییر سبک زندگی و در صورت نیاز، مصرف داروهای مناسب میتوان فشار شریانی را به طور مؤثر کنترل و از خطرات جدی آن پیشگیری کرد. در ادامه درباره روشهای موثر درمان فشار خون صحبت میکنیم.
درمان فشار خون چیست؟
تشخیص و معالجه فشار خون بالا با معاینه پزشکی آغاز میشود. پزشک ابتدا سابقه پزشکی و علائم شما را بررسی کرده و با گوشی پزشکی (استتوسکوپ) به صدای قلب گوش میدهد. سپس فشار خون با استفاده از دستگاه فشارسنج شامل کاف بازویی اندازهگیری میشود. دقت این اندازهگیری به مناسب بودن سایز کاف بستگی دارد؛ استفاده از کاف بسیار بزرگ یا کوچک مقادیر غیرواقعی ایجاد میکند. این کاف با یک پمپ دستی یا دستگاه خودکار باد میشود و عدد فشار خون به دست میآید. این مرحله اولین قدم در ارزیابی نیاز به درمان و انتخاب روش مناسب کنترل فشار خون است.
پس از تشخیص و بررسی علائم فشار خون درمان شروع میشود. معالجه فشار خون بالا به دو بخش اصلی تقسیم میشود؛ تغییر در سبک زندگی و درمان دارویی. در مراحل ابتدایی، اصلاح عادات روزمره همچون پیروی از رژیم غذایی سالم و کمنمک، ورزش منظم، کنترل وزن، ترک سیگار، کاهش مصرف الکل و خواب کافی به کاهش فشار خون کمک میکند. اگر این اقدامات کافی نباشند، پزشک داروهایی مانند دیورتیکها، مهارکنندههای ACE، مسدودکنندههای گیرنده آنژیوتانسین (ARBs)، مسدودکنندههای کانال کلسیم و سایر داروها را تجویز میکند. انتخاب نوع دارو به شرایط کلی سلامتی و شدت بیماری بستگی دارد. هدف اصلی از درمان، رساندن فشار خون به محدوده ایمن (اغلب کمتر از 130/80 میلیمتر جیوه) و پیشگیری از عوارض جدی مانند سکته قلبی، مغزی یا نارسایی کلیه است.
انواع روش درمان فشار خون
روشهای درمان فشار خون بالا به طور کلی در دو دستهی اصلی قرار میگیرند؛ یکی تغییر در سبک زندگی و دیگری درمان دارویی. در بسیاری از افراد، اصلاح عادات روزمره میتواند به تنهایی فشار خون را کنترل کند. اما در صورت شدید بودن بیماری یا وجود عوامل خطر دیگر مانند دیابت، بیماری کلیوی یا بیماری قلبی–عروقی، معمولاً درمان دارویی لازم است. هدف از این روشها کاهش فشار خون به محدوده ایمن و پیشگیری از عوارض جدی است.
درمان خانگی فشار خون
روشهای درمان خانگی میتوانند به کاهش فشار خون بهویژه در مراحل اولیه بیماری کمک کنند. تغییر در سبک زندگی مثل کم کردن مصرف نمک، ورزش منظم، داشتن خواب کافی و مدیریت استرس نقش مهمی در درمان دارند. همچنین قطع مصرف سیگار و الکل میتواند اثر چشمگیری بر کنترل فشار خون داشته باشد. استفاده از روشهای طبیعی مثل مصرف میوهها و سبزیجات تازه، نوشیدن آب کافی و تمرینهای آرامسازی ذهن هم مؤثر هستند. این روشها جایگزین درمان دارویی نیستند، اما میتوانند در کنار تجویز پزشک موثر باشند.
درمان دارویی فشار خون
وقتی روشهای خانگی به تنهایی کافی نباشند مصرف دارو ضرورت پیدا میکند. داروها میتوانند فشار خون را بهطور مؤثر پایین بیاورند و خطر عوارض قلبی–عروقی را کاهش دهند. انتخاب دارو به شرایط فرد و بیماریهای زمینهای او بستگی دارد. گاهی پزشک برای رسیدن به نتیجه بهتر، ترکیبی از چند دارو را تجویز میکند. دقت کنید که مصرف دارو باید منظم و دقیق باشد. هیچوقت بدون مشورت با پزشک داروی خود را قطع نکنید یا تغییر ندهید.
قرص فشار خون بالا
قرصها رایجترین شکل دارو برای معالجه فشار خون هستند. این داروها در انواع مختلف مثل دیورتیکها، بتابلاکرها و مهارکنندههای ACE تجویز میشوند. هر کدام از رقصهای فشارخون بالا مکانیزم خاصی دارند و پزشک بسته به شرایط بیمار بهترین گزینه را انتخاب میکند. قرصها معمولاً باید به صورت روزانه مصرف شوند. رعایت دقیق دوز و زمان مصرف، عامل اصلی اثربخشی حداکثری درمان است.
آمپول فشار خون
در شرایط اورژانسی، پزشکان از آمپولهای وریدی یا تزریقی برای کاهش سریع فشار شریانی استفاده میکنند. این روش معمولاً در بیمارستان و تحت نظر کادر درمان انجام میشود. آمپول فشار خون برای درمان به صورت دائمی استفاده نمیشود و بعد از کنترل شرایط بحرانی داروهای خوراکی جایگزین آن خواهند شد.
ماساژ آروماتراپی برای درمان فشار خون
آروماتراپی یا ماساژ با روغنهای گیاهی میتواند باعث آرامش و کاهش استرس شود. کاهش استرس به صورت غیرمستقیم روی فشار خون اثر مثبت دارد. روغنهایی مثل اسطوخودوس یا یلانگ یلانگ معمولاً در ماساژهای آروماتراپی استفاده میشوند. دقت داشته باشید که این روش درمانی مکمل بوده و جایگزین دارو یا سایر درمانهای پزشکی نیست.
رژیم غذایی برای درمان فشار خون
تغذیه سالم یکی از مهمترین راههای کنترل فشار خون است. مولا کاهش مصرف نمک و پرهیز از غذاهای پرچرب و فرآوریشده نقش خیلی مهمی در کنترل فشار خون دارد. مصرف میوهها، سبزیجات، غلات کامل و پروتئینهای سالم مثل ماهی و حبوبات هم به شدت توصیه میشود. در ادامه تاثیر مواد غذایی مختلف را در کاهش فشار خون توضیح دادهایم.
خوردن آبلیمو
آبلیمو سرشار از ویتامین C و آنتیاکسیدان بوده و مصرف آن به بهبود سلامت عروق کمک میکند. نوشیدن آبلیمو رقیقشده در آب، یک گزینه طبیعی عالی برای افراد مبتلا به فشار خون بالا است. خوردن آبلیمو میتواند فشار خون را به سرعت پایین بیاورد.
مصرف سرکه
سرکه سیب منجر به کاهش فشار خون میشود. این اثر به دلیل بهبود متابولیسم قند و چربیها است. با این حال مصرف بیش از حد آن میتواند به معده آسیب بزند و به همین دلیل باید همیشه در حد اعتدال مصرف شود.
جویدن سیر تازه
سیر یکی از گیاهان مفید برای قلب و عروق است و ترکیبات سولفوردار آن باعث گشاد شدن رگها میشود. این خاصیت میتواند فشار خون را تا حدی کاهش دهد. جویدن یک حبه سیر تازه یا افزودن آن به غذا، روشی ساده و طبیعی برای کمک به کنترل فشار خون است. سیر همچنین خاصیت ضدالتهابی و ضداکسیدانی دارد و سلامت قلب را هم تقویت میکند.
آب زرشک
زرشک سرشار از آنتیاکسیدانها و ترکیبات مفید برای قلب است. آب زرشک میتواند گردش خون را بهبود دهد و به کنترل فشار خون کمک کند. مصرف متعادل آب زرشک همراه با پیروی از یک رژیم غذایی سالم، گزینهای طبیعی و مفید برای کاهش فشار خون است. البته نباید این روش جایگزین داروهای تجویزی توسط پزشک متخصص شود.
عناب
عناب خاصیت آرامبخشی دارد و با کاهش استرس به کنترل فشار خون کمک میکند. این میوه حاوی ویتامینها و آنتیاکسیدانهایی است که برای سلامت قلب مفید هستند. میتوان از دمنوش عناب یا میوه تازه آن استفاده کرد.
عسل
عسل اثر آرامبخش روی سیستم عصبی دارد و التهاب را کاهش میدهد. این ویژگیها به کاهش فشار خون به صورت غیرمستقیم کمک میکنند. مصرف روزانه یک قاشق عسل طبیعی میتواند بهعنوان مکمل سبک زندگی سالم مفید باشد، اما جایگزین درمان پزشکی نیست.
قهوه
قهوه حاوی کافئین است و ممکن است فشار شریانی را بهطور موقت افزایش دهد. افراد مبتلا به فشار خون بالا باید مصرف آن را محدود کنند. بهتر است قهوه را بدون شکر و در حد متعادل بنوشید و در صورت مشاهده تپش قلب یا سردرد، میزان مصرف قهوه خود را کاهش دهید.
شکلات تلخ
شکلات تلخ حاوی ترکیبات فنولیک به نام فلاوانولها است که خاصیت آنتیاکسیدانی و گشادکنندگی عروق دارند. این ترکیبات باعث افزایش تولید اکسید نیتریک (NO) در سلولهای اندوتلیال رگها میشوند. اکسید نیتریک عضلات صاف دیواره رگها را آرام میکند و باعث گشاد شدن رگها میشود، در نتیجه مقاومت عروقی کاهش یافته و فشار خون تا حدی پایین میآید. اثر کاهش فشار خون ناشی از مصرف شکلات تلخ معمولاً کوتاهمدت و ملایم است، اما مصرف منظم آن میتواند به بهبود سلامت قلبی–عروقی کمک کند.
برای رسیدن به اثرات مفید مصرف شکلات تلخ، محصولی با حداقل ۷۰٪ کاکائو و بدون شکر اضافه را انتخاب و مصرف کنید. مصرف زیاد شکلاتهای شیرین و کمکاکائو میتواند کالری اضافی و قند بالا وارد بدن کند. این اتفاق اثر مفید فلاوانولها را خنثی کند و حتی باعث افزایش وزن و فشار خون میشود. بنابراین مصرف متعادل شکلات تلخ همراه با سبک زندگی سالم و رژیم غذایی متعادل، بیشترین فایده را در کاهش فشار خون دارد.
نوشیدن آب یخ
نوشیدن آب خنک میتواند به هیدراته ماندن بدن کمک کند، اما اثر مستقیم و پایدار روی کاهش فشار خون ندارد. بهتر است آب بسیار سرد مصرف نشود، چرا که ممکن است ضربان قلب را بهطور موقت افزایش دهد.
دوش آب گرم
دوش یا وان آب گرم باعث آرامش عضلات و کاهش استرس میشود و این اثر فشار شریانی را کمی پایین میآورد. افراد با مشکلات قلبی یا سالمندان باید از دوش خیلی داغ پرهیز کنند تا از افت ناگهانی فشار و سرگیجه جلوگیری شود.
درمان فشار خون بالا با حجامت
حجامت یکی از روشهای طب سنتی است که با ایجاد مکش روی پوست و خونگیری سطحی، گردش خون را بهبود میبخشد و سموم را از بدن خارج میکند. برخی مطالعات نشان دادهاند که حجامت باعث کاهش کوتاهمدت فشار خون و بهبود شاخصهای التهابی بدن میشود؛ اما شواهد علمی گسترده و معتبر برای اثبات اثر پایدار آن وجود ندارد.
افرادی که قصد انجام حجامت دارند باید این روش را زیر نظر پزشک یا متخصص و با رعایت کامل اصول بهداشتی انجام دهند. حجامت نباید به عنوان معالجه اصلی فشار شریانی بالا تلقی شود و همیشه باید در کنار روشهای پزشکی مورد استفاده قرار گیرد.
طب سوزنی برای درمان فشار خون
طب سوزنی شامل قرار دادن سوزنهای نازک در نقاط خاصی از بدن بوده که براساس نتایج مطالعات علمی باعث کاهش خفیف فشار شریانی میشود. اثر این روش احتمالاً از طریق کاهش استرس، بهبود جریان عصبی–عروقی و افزایش گشاد شدن عروق با تحریک سیستم عصبی خودکار است.
دقت کنید که طب سوزنی معمولاً بهعنوان درمان مکمل استفاده میشود و نباید جایگزین داروهای تجویزی شود. افرادی که فشار شریانی بالا دارند میتوانند از آن برای بهبود آرامش و کنترل غیرمستقیم فشار خون استفاده کنند؛ اما مراقبت پزشکی همزمان ضروری است.
درمان فشار خون با طب سنتی
طب سنتی از گیاهان دارویی، دمنوشها و روشهای طبیعی برای کمک به کاهش فشار خون استفاده میکند. برخی گیاهان مانند سیر، زرشک، عناب و گل گاوزبان دارای اثرات آرامبخش و گشادکننده عروق هستند که به کنترل فشار خون کمک میکنند. با این حال، اثربخشی و ایمنی بسیاری از این روشها هنوز به اندازه داروهای مدرن ثابت نشده است. بنابراین مصرف آنها باید تحت نظر پزشک انجام شود و به هیچ عنوان نباید جایگزین درمانهای پزشکی گردد.</p>
مصرف انواع دمنوش برای درمان فشار خون
دمنوشهای گیاهی مثل گل گاوزبان، چای ترش، سنبلالطیب و بهلطف وانیل یا دارچین میتوانند با ایجاد آرامش، کاهش استرس و تأثیر جزئی روی گشاد شدن رگها، به کنترل فشار خون کمک کنند. اثر مصرف دمنوشها تدریجی بوده و نیاز به استمرار برای افزایش میزان اثربخشی مثبت بر فشار خون دارد.
درمان فشار خون بالا با کاهش وزن
اضافه وزن و چاقی با افزایش حجم خون و فشار روی دیواره رگها، یکی از عوامل اصلی ایجاد و تشدید فشار خون بالا هستند. هر کیلوگرم وزن اضافی میتواند فشار سیستولیک و دیاستولیک را چند میلیمتر جیوه افزایش دهد. مطالعات متعدد نشان دادهاند که کاهش وزن حتی در حد ۵ تا ۱۰ درصد وزن بدن، میتواند باعث کاهش قابل توجه فشار خون، بهبود عملکرد قلب و کاهش خطر بیماریهای قلبی-عروقی شود.
روشهای مؤثر برای کاهش وزن شامل رعایت رژیم غذایی متعادل و کمنمک، افزایش مصرف میوه و سبزیجات، کنترل کالری مصرفی و انجام ورزش منظم است. ورزشهای هوازی مثل پیادهروی، دوچرخهسواری و شنا با تقویت عضلات قلب و گشاد کردن عروق، علاوه بر کاهش وزن، اثر مستقیم و مثبت روی کاهش فشار خون دارند. ترکیب این دو روش، یعنی کاهش وزن و فعالیت بدنی منظم، یکی از مؤثرترین راهکارهای علمی کنترل فشار شریانی بالا بهطور پایدار است.</p>
درمان فشار خون بالا با ورزش
ورزشهای هوازی مانند پیادهروی، دوچرخهسواری و شنا در کاهش فشار شریانی مؤثر هستند. چرا که ورزش منظم باعث تقویت قلب و عروق میشود و فشار خون را متعادل میکند. حداقل ۳۰ دقیقه فعالیت بدنی در بیشتر روزهای هفته به افراد مبتلا به فشار خون بالا یا افراد در معرض خطر این بیماری شدیدا توصیه میشود.</p>
درمان فشار خون بالا با مصرف عرقیات گیاهی
عرقیات گیاهی مانند عرق بیدمشک یا بهارنارنج آرامشبخش هستند و به کاهش استرس کمک میکنند. این نوشیدنیها باید در حد متعادل و با مشورت پزشک مصرف شوند و جایگزین داروهای تجویزی پزشک متخصص نشوند.
روش درمان فشار خون برای همیشه
هیچ درمان قطعی برای فشار خون بالا وجود ندارد، اما میتوان آن را با ترکیب تغییر در سبک زندگی و مصرف دارو زیر نظر پزشک متخصص کنترل کرد. پیگیری منظم و پایبندی به توصیههای پزشک هم از جمله نکات مهم در رسیدن به فشار شریانی پایدار و جلوگیری از عوارض جانبی احتمالی است.
درمان فشار خون در بارداری
افزایش فشار خون در دوران بارداری را مادران زیادی تجربه میکنند. در دوران بارداری، انتخاب دارو اهمیت زیادی دارد و برخی داروها برای جنین خطرناک هستند. به همین دلیل پزشک معمولاً داروهای ایمنتر را برای کاهش فشار شریانی در این دوران تجویز میکند. مادران باید با پیروی از یک رژیم غذایی سالم و انجام ورزش سبک و کنترل استرس این مشکل را مدیریت کنند.
درمان خانگی فشار خون بعد از زایمان
بعضی خانمها پس از زایمان همچنان فشار شریانی بالایی دارند. در این دوران کنترل فشار خون در خانه با دستگاه فشار خون و ثبت منظم آن بسیار مهم است. درمانهای خانگی برای فشار شریانی بالا پس از زایمان شامل تغییر در سبک زندگی، پیروی از یک رژیم غذایی سالم، ورزش منظم اما متوسط و مدیریت استرس است. اگر با رعایت این موارد همچنان فشار خون بالا ماند نیاز به مراجعه به پزشک خواهید داشت.
درمان فشار خون در سالمندان
در سالمندان، کنترل فشار خون باید با دقت بیشتری انجام شود. چرا که بدن آنها به داروها حساستر است و امکان سرگیجه یا ضعف وجود دارد. هدف معالجه، کاهش فشار شریانی بدون ایجاد عوارض است. پزشک معمولاً معالجه فشار خون بالا در سالمندان را با دوز پایین شروع میکند و بهتدریج دوز دارو را افزایش میدهد.
درمان فشار خون در افراد مبتلا به بیماری های خاص
افرادی که بیماریهایی مثل دیابت یا نارسایی کلیه دارند، نیاز به درمان ویژه دارند. انتخاب دارو در این افراد باید با احتیاط بیشتری انجام شود. پزشک درمان را بر اساس شرایط بیمار تنظیم میکند تا هم فشار شریانی کنترل شود و هم بیماری زمینهای تشدید نشود.
نتیجهگیری
فشار خون زمانی اتفاق می افتد که فشار خون شما به 180/120 یا بالاتر برسد. فشار شریانی بالا میتواند منجر به مشکلات جدی مانند حملات قلبی یا سکته مغزی شود. در همین راستا تغییر در سبک زندگی و داروهای فشار شریانی میتوانند به بیماران در حفظ سلامت و کاهش میزان فشار شریانی کمک کنند. شما می توانید تمرینات تنفس و نوشیدن آب آشامیدنی را امتحان کنید تا فشار داخل رگ ها در عرض 5 دقیقه کاهش یابد. روشهایی مانند تمرینات تنفسی، دراز کشیدن به پایین و دوش سرد هم گاهی اوقات می توانند به سرعت فشار خون را در خانه کاهش دهند. اما هنگامی که فشار خون شما 180/120 یا بالاتر باشد باعث بروز علائمی میشود که خطرناک هستند. در این شرایط باید خیلی زود برای انجام روشهای معالجه فشار شریانی بالا به روش پزشکی به مراکز درمانی مراجعه کنید.
